Nie ma dowodów na realność Exodusu

Michael Slackman
The New York Times
3 kwietnia 2007

W wigilię Paschy – żydowskiego święta upamiętniającego historię Mojżesza, który przez pustynie wyprowadził Izraelitów z niewoli – naczelny egipski archeolog zabrał autobus pełen dziennikarzy do Północnego Synaju, żeby zaprezentować ostatnie odkrycie swojego wydziału.

©Unknown / Na zdjęciu Zahi Hawass

Nie wyglądało to na wiele – trochę zagrzebanych starożytnych murów fortu militarnego i kilka fragmentów wulkanicznej lawy. Archeolog, dr Zahi Hawass, często promuje mumie i grobowce oraz faraońskie antyki, które przyciągają międzynarodową uwagę i podbijają ceny biletów. Lecz ten posępny krajobraz, poprzecinany wyłącznie słupami trakcyjnymi, ekscytował go, dostarczał bowiem fizycznych dowodów na prawdziwość historii opowiedzianych w hieroglifach. Jak sprawdzanie starożytnej księgowości.

Sprowokowało to pewnego reportera do spytania o Exodus i czy nowe dowody w jakikolwiek sposób wiązały się z historią Paschy. Archeologiczne odkrycia z grubsza pokrywały się czasowo z biblijną ucieczką Izraelitów z Egiptu i 40 letnią wędrówką przez pustynię w poszukiwaniu Ziemi Obiecanej.

„Tak naprawdę, to jest mit” – powiedział o historii exodusu dr Hawass, stojąc u stóp ściany wybudowanej podczas tak zwanego okresu Nowego Królestwa.

Egipt jest jednym z głównych światowych magazynów starożytnej historii. Ludzie żartują tu, że gdziekolwiek wbijesz w ziemię łopatę, zawsze znajdziesz antyki. Kiedy robotnicy budowali w Dokki – dzielnicy położonej w pobliżu centrum Kairu – kanalizację, przypadkowo roztrzaskali skorupy rzymskiej ceramiki. W zamieszkałym przez klasę średnią rejonie w pobliżu Heliopolis pod domami odkryto grobowce.

Lecz Egipt jest również centrum duchowym, gdzie od stuleci ludzie szukają sensu życia. Czasami akta archeologiczne potwierdzają historię wiernych i oba aspekty łączą się ze sobą. Często jednak tak nie jest, jak z bezstronną pewnością mówi dr Hawass.

„Nie interesuje mnie, czy kogoś to zdenerwuje – powiedział Dr Hawass. – Taka jest moja rola jako archeologa. Powinienem mówić ludziom prawdę. Jeśli się tym zdenerwują, to nie mój problem”.

Historia Exodusu znana jest jako kluczowy moment w tworzeniu się narodu żydowskiego. Jak mówi Biblia, Mojżesz był synem żydowskiej niewolnicy, która wrzuciła go w koszyku do Nilu, aby mógł uniknąć śmierci z rąk faraona. Został ocalony przez córkę faraona, wychowywał się na dworze królewskim, odkrył swe żydowskie korzenie i z boską pomocą poprowadził lud żydowski ku wyzwoleniu. Jest powiedziane, że Mojżesz wspiął się na górę Synaj, gdzie Bóg ukazał mu się w postaci płonącego krzewu i przekazał mu dziesięć przykazań.

Dzisiaj, w Egipcie, zwiedzającym górę Synaj przewodnicy pokazują czasem krzew mówiąc, że jest to właśnie ten krzew, który płonął przed oczami Mojżesza.

Lecz archeologowie, którzy tu pracowali, nigdy nie odnaleźli dowodu potwierdzającego opis biblijny i jest tylko jedno archeologiczne znalezisko, które mogłoby sugerować, że Żydzi kiedykolwiek byli w Egipcie. Wiele napisano na ten temat książek, lecz dyskusja, w znakomitej części, była powściągliwa, gdyż ci o nastawieniu empirycznym próbowali nie podburzać tych nastawionych duchowo.

„Czasem, jako archeolodzy, musimy powiedzieć, że nigdy to się nie wydarzyło, ponieważ nie istnieją żadne tego historyczne dowody” – powiedział dr Hawass, prowadząc dziennikarzy przez wyboiste pole pełne ostrego piasku i żwiru.

Miejsce to znajdowało się dwie godziny drogi od Kairu, jadąc przez most Mubarak Peace do obszaru Północnego Synaju zwanego Qantara Wschodnia. Przez prawie 10 lat egipscy archeologowie grzebali tu w ziemi, zatrudniając ludzi z pobliskich miast, by pomagali odkopywać fragmenty historii. Jest to ogromna przestrzeń pustkowia, płaski, pustynny, księżycowy wręcz krajobraz. Ostatnio odkryto dwa ludzkie szkielety, ich kości były usytuowane między wyrobami garncarskimi i egipskimi skarabeuszami.

Ten archeologiczny obszar jest jak ubogi krewny w stosunku do położonych dalej na południe wykopalisk, które odsłoniły skarby z czasów faraonów. Bosy pracownik w kombinezonie roboczym próbował przecisnąć się przez tłum, żeby dostać się do prowadzącego wycieczkę i otrzymać od niego zapłatę, a kiedy został odprawiony, zagniewany odszedł ciężkim krokiem.

Ostatnio badacze odnaleźli ślady lawy z wulkanu znajdującego się na Morzu Śródziemnym, który wybuchł w 1500 p.n.e. i, jak się szacuje, zabił 35 000 ludzi oraz zmiótł z powierzchni ziemi wioski w Egipcie, Palestynie i na Półwyspie Arabskim, jak twierdzą tamtejsze władze. Ci sami badacze odnaleźli pozostałości fortu z czterema prostokątnymi wieżami, uważanego teraz za najstarszy fort na wojskowym szlaku Horusa.

©Shawn Baldwin, The New York Times / Oczyszczanie z piasku pozostałości fortu

Lecz nie odnaleziono niczego, co pomogłoby potwierdzić starotestamentową opowieść o Mojżeszu i Izraelitach uciekających z Egiptu, czy wędrujących przez pustynię. Dr Hawass powiedział, że nie jest zaskoczony tym brakiem śladów. A jednak nawet naukowcy potrafią znaleźć sposób na trzymanie się swoich przekonań.

Dr Mohamed Abdel-Maqsoud, kierownik wykopalisk, zdawał się wyczuwać, że taka konkluzja mogłaby rozczarować poniektórych. Ludzie zawsze mają wątpliwości, dopóki nie odkryje się czegoś na potwierdzenie – zauważył.

Następnie zaoferował inną teorię, którą jak twierdzi, zaczerpnął ze współczesnego Egiptu.

„Faraon utonął, a cała armia została zabita” – powiedział, odnosząc się do fragmentu opowieści o tym, że Bóg spowodował rozstąpienie się Morza Czerwonego, by umożliwić Izraelitom ucieczkę, po czym połączył wody zatapiając ścigającą ich armię.

„To porażka dla Egiptu, a Egipcjanie nie dokumentują swoich porażek”.

Źródło: New York Times
Przekład: PRACowniA