Violent Seismic Activity Tearing Africa in Two
Axel Bojanowski
Spiegel Online
20 stycznia 2011 12:32 CST
© University of Bristol / Lorraine Field - Rzeczywiście, Afryka zaczyna się rozpadać. Pierwsze rozdarcie przyszło w ciągu ostatniego miliona lat, w wyniku czego powstało Morze Czerwone i Zatoka Adeńska. A teraz ziemia otwiera się na ogromnej przestrzeni rozciągającej się od Etiopii w kierunku południowym po Mozambik.
Pędząca geologia
Pęknięcia zaczęły pojawiać się lata temu. Ale w ostatnich miesiącach aktywność sejsmiczna w północno-wschodniej Afryce przyspieszyła, a kontynent powoli się rozpada. Naukowcy twierdzą, że lawa w tym regionie jest zgodna z magmą normalnie widoczną na dnie morza – i że w końcu woda pokryje pustynię.
Cynthia Ebinger, geolog z University of Rochester w Nowym Jorku, nie mogła uwierzyć w to, co mówił rozmówca z pustyń Etiopii. Był to pracownik firmy mineralogicznej – i poinformował on, że trwa właśnie erupcja słynnego wulkanu Erta Ale w północno-wschodniej Etiopii. Ebinger, która studiowała ten wulkan od lat, była zaskoczona. Krater wulkanu zawsze był wypełniony bulgoczącą zupą srebrno-czarnej lawy, ale od ostatniej erupcji minęły dziesiątki lat.
Rozmowa odbyła się w listopadzie zeszłego roku i Ebinger natychmiast poleciała do Etiopii z kilkoma kolegami naukowcami. „Wulkan bulgotał, a ogniście czerwona lawa strzelała w niebo” – powiedziała Ebinger w rozmowie ze Spiegel Online.
W północno-wschodniej Afryce ziemia wrze i region ten szybko się zmienia. Powierzchnia pustyni drży i rozdziela się, wulkany się gotują, a wody morskie wdzierają się na ląd. Naukowcy są pewni – Afryka rozpada się w tempie rzadko w geologii spotykanym.
Pierwsze pęknięcie pojawiło się miliony lat temu, w wyniku czego powstało Morze Czerwone i Zatoka Adeńska. Drugie pęknięcie, ciągnące się w kierunku południowym od Etiopii do Mozambiku, znane jest jako Wielka Dolina Ryftowa (Great Rift Valley), a wzdłuż niego znajduje się kilka wulkanów. Za miliony lat będzie również wypełnione wodą morską.
Źródło: Rzeczpospolita
Mogłoby pójść szybko
Ale do depresji Danakil, w północnej części doliny, ocean może dotrzeć dużo wcześniej. Tamtejsze – niskie na 25 metrów – wzgórza są jedyną przeszkodą, powstrzymującą wody Morza Czerwonego. Za nimi ziemia już się zapadła o kilkadziesiąt metrów w stosunku do poprzedniego poziomu, a białe osady soli na powierzchni pustyni świadczą o przeszłych wtargnięciach morza. Ale lawa szybko zaczopowała mu dostęp.
Na razie nikt nie potrafi powiedzieć, kiedy morze ostatecznie zaleje pustynię. Ale kiedy to się stanie, może odbyć się szybko. „Wzgórza mogą zatonąć w ciągu kilku dni” – powiedział Tim Wright, adiunkt w School of Earth and Environment na uniwersytecie w Leeds, podczas niedawnej konferencji zorganizowanej przez American Geophysical Union (AGU) w San Francisco.
W ciągu ostatnich pięciu lat transformacja geologiczna północno-wschodniej Afryki „dramatycznie przyspieszyła”, mówi Wright. Rzeczywiście, proces postępuje znacznie szybciej niż przewidywano. Pomiary dokonywane przez geologów w ostatnich latach dawały wyniki zaledwie kilka milimetrów ruchu każdego roku. „Ale teraz ziemia otwiera się na metry”, mówi Loraine Field, naukowiec z Uniwersytetu w Bristolu, która również uczestniczyła w konferencji.
Wstrząsy ziemi powodują powstawanie głębokich szczelin w powierzchni pustyni i ziemia w Afryce Wschodniej kruszy się jak tłuczone szkło. Naukowcy w Zatoce Tadjoura – odnogi Zatoki Adeńskiej na terytorium Dżibuti – zarejestrowali ostatnio ogromną ilość wstrząsów sejsmicznych. „Trzęsienia ziemi zachodzą na grzbiecie śródoceanicznym”, mówi Ebinger.
Przesuwające się płyty tektoniczne
Lawa wypływa z pęknięć w tych podwodnych łańcuchach górskich i stale tworzy nową skorupę ziemską – gdy twardnieje, staje się częścią dna morskiego. Kiedy magma silnie wzbiera, rozsuwa dno oceanu, przesuwając płyty tektoniczne i powodując wstrząsy.
W ostatnich miesiącach trzęsienia w Zatoce Tadjoura coraz bardziej zbliżały się do linii brzegowej. Jak wyjaśnia Ebinger, podział dna oceanu będzie stopniowo obejmował suchy ląd. Już tak się dzieje wzdłuż niektórych uskoków na pustyni w Etiopii, tworząc spektakl geologiczny, który normalnie może być widziany tylko głęboko pod powierzchnią oceanu.
Nawet schemat trzęsień ziemi potwierdza wniosek, że pustynny krajobraz przekształca się w głębokie dno morskie, jak czytamy w niedawnym artykule opublikowanym w „Journal of Geophysical Research” przez Zhaohui Yanga i Chen Wang-Pinga, dwóch geologów z Uniwersytetu Illinois w Urbana- Champaign. Naukowcy ci odnotowali w północno-wschodniej Afryce kilka silnych trzęsień ziemi na małej głębokości, podobnych do tych, jakie spotyka się tylko na śródoceanicznych grzbietach, daleko na morzu.
W ostatnich miesiącach badacze zarejestrowali również skok aktywności wulkanicznej. Rzeczywiście, geolodzy odkryli erupcje wulkanów w pobliżu powierzchni ziemi w 22 miejscach w trójkącie Afaru, w północno-wschodniej Afryce. Magma spowodowała pęknięcia o szerokości dochodzącej do ośmiu metrów, jak podaje Derek Keir z Uniwersytetu w Leeds. Podczas gdy większość magmy pozostaje pod powierzchnią ziemi, w miejscach takich jak Erta Ale wydostaje się ona na powierzchnię.
Ocean bez wody
Naukowcy zauważyli również, że tego rodzaju bulgocząca magma, jak występuje w tym regionie, jest poza tym spotykana wyłącznie głęboko pod powierzchnią wody, kiedy wypływa z grzbietów śródoceanicznych. Jedną z jej charakterystycznych cech jest niska zawartość kwasu krzemowego. Magma wydobywająca się z Erta Ale ma taki sam skład chemiczny jak ta, która wypływa z podmorskich wulkanów. Cały ten region coraz bardziej przypomina dno oceanu – tyle że bez wody.
Nowy cykl aktywności zaczął się w 2005 roku, kiedy to w depresji Afaru powstała nagle 60-kilometrowa szczelina. Według Tima Wrighta od tego czasu wypłynęło około 3,5 km sześciennych magmy – ilość, która wystarczyłaby na pokrycie całego obszaru Londynu warstwą o grubości równej wzrostowi przeciętnego człowieka.
Z geologicznego punktu widzenia szybkość, z jaką magma prze naprzód, jest zadziwiająca. Przedziera się ona przez skały pod powierzchnią ziemi z prędkością do 30 metrów na minutę, mówi Eric Jacques z Instytutu Fizyki Globu w Paryżu. Pomiary satelitarne potwierdzają skutki: Na 200-kilometrowym odcinku tryskającej magmy ziemia wygląda jak asfalt w upalny letni dzień. Magma gromadzi się także pod wulkanem Dabbahu w północnej Etiopii, powiedziała Lorraine Pole w San Francisco.
Wciąż się rozszerza
Z danych satelitarnych wynika również, że znacznie większy obszar niż wcześniej zakładano został poryty szczelinami, mówi Keir. Podziemne prądy magmy powodują też silny wzrost temperatury gruntu we wschodnim Egipcie, jak podał ostatnio zespół geologów z egipskiego Instytutu Astronomii i Geofizyki w piśmie „Seismological Research Letters”.
Na konferencji AGU, James Gaherty z Uniwersytetu Columbia poinformował, że erupcje magmy stworzyły 17-kilometrową szramę w powierzchni pustyni w północnej części Malawi, a ciśnienie boczne, jakie wywarły, wyniosło otaczającą rozdarcie ziemię w niektórych miejscach na 50 cm.
Jednak najbardziej gwałtowny przypływ magmy w ostatnich latach zdarzył się w niespodziewanym miejscu. W maju 2009 roku wybuchł podziemny wulkan w Arabii Saudyjskiej. Silne trzęsienie ziemi o sile 5,7, któremu towarzyszyły dziesiątki tysięcy łagodniejszych wstrząsów, zmusiło 30000 ludzi do szukania schronienia. Magma wytryskiwała z ziemi na obszarze o wielkości Berlina i Hamburga razem wziętych – powiedział na spotkaniu AGU Sigurjon Jonsson z King Abdullah University of Science and Technology. Fakt, że erupcja nastąpiła prawie 200 km od uskoku znajdującego się w Afryce Północnej „zaskoczył nas wszystkich”, mówi Cynthia Ebinger. A największy na świecie geologiczny plac budowy wciąż się powiększa. Loraine Field potwierdza, że magma coraz bardziej prze w kierunku powierzchni ziemi, dodając, że: „komora magmowa przeładowuje się”.
David Ferguson z Oxford University przewiduje znaczny wzrost wybuchów wulkanów i trzęsień ziemi w tym regionie w ciągu najbliższych dziesięciu lat. Ich magnituda – jak mówi – będzie rosła.
– –
źródło: Spiegel Online
przekład: PRACowniA
A dla zainteresowanych – kilka znalezionych filmów na ten temat:
PRACowniA 
Skomentuj